live streaming

Live Streaming "लाइव स्ट्रीमिंग" 

दूरदर्शन ची पन्नाशी या  दैनिक "प्रत्यक्ष" मधील सचिने रेगेंच्या ३८ व्या भागातून याची जाणीव तर सर्वांना झालीच असेल की आज टीव्ही ची जागा इन्टरनेट घेत आहे, काही दिवसांनी "तो  इडीयट बॉक्स बरा होता या "हँबीट बॉक्स" पेक्षा", ही म्हण रूढ़ झाली तर नवल वाटुन घेऊ नका. असो, जसे जसे जग इन्टरनेट च्या माध्यमामधे प्रगति करत आहे, तस तसे वेगवेगळ्या मानव सभ्यता एकमेकांच्या आणखिन  जवळ येत आहेत. 

इलेक्ट्रोनिक मीडिया मधल्या नवीन नवीन शोधा मुले आज जगात इतरत्र घडलेल्या घटना काही सेकंदा मध्ये आपल्या पर्यंत पोहोचतात.  आपण सर्व जणांनी  एखादी क्रिकेट मैच वा बातम्या यांचे थेट प्रेक्षेपन टीव्ही वर बघितलेले असेलच. इन्टरनेट च्या अधिक वापराने या टी व्ही च्या आयोजकांना इन्टरनेट कड़े लक्ष देण्यास भाग पाडले. त्यातून जी संकल्पना बाहेर आली ती आहे, "लाइव स्ट्रीमिंग". 

लाइव हा शब्द इथे आल्या मुले आपल्याला कल्पना तर आलेली असेलच की हा एखाद्या थेट गोष्टीशी जोडलेला आहे. इन्टरनेट वरील ऑडियो विडियो थेट प्रेक्षेपन म्हणजे "लाइव स्ट्रीमिंग"(ट्रू स्ट्रीमिंग). या लाइव स्ट्रीमिंग मधे गरज असते एका उच्च दर्जाच्या कैमेराची, सोबत हवा मैक्रो फ़ोन अथवा माइक आणि जलद गतीचे इन्टरनेट अर्थातच ब्रोडबैंड आणि डिजिटल एनकोडर. आपले या प्रेक्षेपनाचे हक्क सुरक्षित राखन्यासाठी Digital rights management (DRM) चा वापर करू शकतो. 

 "लाइव स्ट्रीमिंग"(ट्रू स्ट्रीमिंग) करताना चित्रित केलेल्या क्लिप्स कंप्यूटर वर सेव करण्याची गरज नसते. पण ऑन डिमांड स्ट्रीमिंग मधे या क्लिप आपण हव्या तेव्हा पुन्हा बघू शकतो. 

लाइव स्ट्रीमिंग आपण २ पातालिन्वर करू शकतो 

१) वैएक्तिक २) सार्वजनिक 

आपण काही जणांना याची माहिती असेलच की मागच्या इंडियन प्रेमिएर लीग चे लाइव स्ट्रीमिंग झाले होते. तसेच वेग्वेग्ल्या न्यूज़ वेबसाइट वर पण आपण याचे उदहारण बघू शकतो. हा झाला सार्वजनिक प्रकार. अर्थातच सार्वजनिक असल्या मुले याच्या दर्जा कड़े विशेष लक्ष द्यावे लागते आणि सहाजिकच खर्च ही वाढतो. या आशा प्रकारच्या स्ट्रीमिंग मधे सॉफ्टवेर मोलाची कामगिरी बजावतात. कारण एकदा कैमरा आणि ऑडियो सिग्नल भेटले की पुढचे महत्वाचे कार्य हे सॉफ्टवेर करतात, यामध्ये अनावश्यक आवाज वेगला करण्या  पासून तर जाहिरात त्या प्रेक्षेपना मधे सामिल करन्या पर्यंत हे सॉफ्टवेर वापरले जातात. 

वैएक्तिक पातली वरील  स्ट्रीमिंग म्हणजे स्वताच्या घडामोडी वेब केमेराच्या सहाय्याने इन्टरनेट वर प्रक्षेपित करने. यासाठी  www.Livestream.com आणि  www.ustream.tv या वेबसाइट आघाडीवर आहेत. या संकेत्स्थाला वर जावून आपण इथे आपले अकाउंट ओपन करू शकतो. सोशल नेट्वोर्किंग प्रमाने आपण इथे आपल्या मित्रांना हे प्रेक्षेपन बघण्यासाठी निमंत्रित करू शकतो. 

फक्त एका URL किंवा link च्या सहाय्याने सहज आपल्याला हे प्रेक्षपण घडविता येते. ही लिंक आपल्याला या वेबसाइट उपलब्ध कडून देतात. ही प्रक्षेपित झालेली विडियो क्लिप यू टुब अथवा कंप्यूटर वर सेव पण करू शकतो. 

काही मोबाइल कंपन्या ही सुविधा मोबाइल वर उपलब्ध करून देतात, जसे गूगल फ़ोन, आय फ़ोन .

Requirement :

1) Operating system  (Windows XP, windows 7, MAC)    

2) Computer processor (P4, DC, c2d,iX)

3) Web Browser  & supporting software (Add ons)

4) Hi Definition Camera with computer connecting cable

5) Brod band  internet (up tp 1 GBPS)

या बाबतित घ्यावयाची  कालजी

जेव्हा आपण वैएक्तिक स्ट्रीमिंग करू तेव्हा 

१) आधी ही पद्धत आहे काय, ते नेमके पूर्ण समजुन घ्यावे 

२) इन्टरनेट ची पूर्णपणे माहिती असावी. 

३) प्रेक्षेपन झाल्यावर कैमरा पूर्ण पने बन्द आहे का नाही याची खात्री करून घ्यावी .

फायदे 

१) आपण आपले विचार सहज लोकांपर्यंत मांडू शकतो. 

२) इन्टरनेट हे आज दलन वळनाचे जलद साधन आणि सहज उपलब्ध असल्या मुले जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत आपण हे पोहोचवू शकतो. 

३) अभिव्यक्ति स्वातंत्र्य असणारया  देशांमधे हे सहज उपलब्ध आहे. 

४) लहान लहान कार्यक्रम ज्यांचे आर्थिक बजेट कमी आहे. या लोकांसाठी ही पर्वणीच आहे. उदा: कॉलेज इवेंट, सार्वजनिक कार्यक्रम 

५) आधी चित्रित केलेल्या विडियो क्लिप्स पण आपण दाखवू शकतो. (ऑन डिमांड स्ट्रीमिंग) 

६) रेडियो सारखे फक्त वोइस स्ट्रीमिंग (transmission) पण करू शकतो.

७) हा विडियो ब्लॉग चा प्रकार आहे. 

८)  वैएक्तिक इन्टरनेट चानेल निर्मित करू शकतो, लोकल न्यूज़ चानेल, कंपनी, यूनिवर्सिटी, इति .

९) ई शिक्षण या साठी याचे योगदान बहुमूल्य ठरू शकते. 

१०) रंग्मंचावारिल एकपात्री प्रयोग करणारयासाठी स्ट्रीमिंग एक छान व्यासपीठ ठरू शकते.

काही उणिवा

१) प्रत्यक्ष चित्रीकरण आणि थेट प्रक्षेपण यामधे १ -२ सेकंड अथवा ५-८  सेकंड पर्यंत विलंब होतोच. हा होऊ नए यासाठी सर्व तांत्रिक बाबींची पुर्तता करून घ्यावी लागते.

२) प्रार्थमिक खर्च जास्त आहे. (प्रति व्यक्ति साठी )

३) विना खंडित आणि अति जलद इन्टरनेट सेवा हवी

हातामधे असणारया घड्याला मध्ये फक्त वेळ बघून चालत नाही तर त्या घड्यालांच्या काट्या बरोबरीने चालावे लागते. एकदा का जर आपण त्या काट्याच्या मागे पडलो तर स्वतहाच्या प्रगति ला खिल बसतेच आणि देशाच्या पण, कारण त्या देशातील नागरिकांच्या प्रगतिवरच त्या देशाची प्रगति करण्याची गति अवलंबून असते. नवीन संकल्पनाचा स्वीकार आपल्याला करायला  हवा, आणि जगाच्या घड्याला प्रमाने आपले घड्याल सेट करून त्यांच्या बरोबरीने चालायला हवे. 

अणुशक्तीचा वापर चांगल्या कारणा साठी ही होऊ शकतो आणि वाइट पण, हेच तत्व या स्ट्रीमिंग च्या बाबतीत आहे. जसा वेळ सरत जाइल तशा नवीन  संकल्पना येत राहतील.  हे "त्या" व्यक्ति वर अवलंबून असते की ती संकल्पना "कुठे", कशी आणि कधी वापरायची.

अभिजीतसिंह जोशी
औरंगाबाद